In 2009 is het grootste deel van de internationale Waddenzee aangewezen als Werelderfgoed. Sinds juni 2014 geldt dit eer voor de hele internationale Waddenzee, van Den Helder tot Esbjerg in Denemarken. Hiermee wordt onderstreept dat het gebied zo’n grote natuurwaarde heeft voor de wereld, dat het speciale erkenning verdient. De lange kustzone die gekenmerkt wordt door veel variatie en dynamiek is uniek in de wereld. Overigens vallen de binnendijkse delen van de Waddeneilanden en de vastelandskust buiten het werelderfgoedgebied. De Waddenzee bevindt zich op de Werelderfgoedlijst in goed gezelschap: ook het Great Barrier Reef in Austalië en de Grand Canyon in de Verenigde Staten staan er op.

Hoe word je Werelderfgoed?

Om op de lijst van Werelderfgoederen te komen moet het gebied compleet zijn, beschermd worden en aan minimaal één van de selectiecritiria van UNESCO voldoen. Er moeten dus al beschermingsmaatregelen zijn. Wanneer een gebied aan deze drie voorwaarden voldoet, krijgt het een Uitzonderlijke Universele Waarde toegekend en kan het worden ingeschreven als Werelderfgoed. Er zijn twee soorten werelderfgoederen: culturele en natuurlijke. De Waddenzee is een natuurlijk Werelderfgoed. Van de tien selectiecritiria zijn er vier die gaan over natuurlijke gebieden.

1. Geologische processen: het erfgoed is een voorbeeld van belangrijke stappen in de geschiedenis van de aarde
2. Dynamiek en aanpassing daaraan: het erfgoed vertegenwoordigt lopende ecologische en biologische processen
3. Biologische diversiteit: het erfgoed herbergt een van de belangrijkste hotspots van biodiversiteit ter wereld.
4. Het erfgoed is een gebied met een exceptionele natuurlijke schoonheid.

De Waddenzee voldoet aan drie van de vier criteria: namelijk 1, 2 en 3.

Geologische processen in de Waddenzee

In de Waddenzee is het goed zichtbaar hoe natuur en landschap ontstaan. De krachten die het gebied tot op de dag van vandaag vormen, wind, water en getij, zorgen dat de wadden dag in dag uit veranderen. Zandplaten groeien aan en brokkelen weer af. Geulen veranderen van koers en zeewater spoelt over de kwelders. Het is deze oneindige dynamiek die het waddengebied speciaal maakt.

Dynamiek in de Waddenzee en aanpassing daaraan

De Waddenzee is een heel dynamisch gebied. De landvormen veranderen er continu. Dieren en planten moeten zich staande houden in extreme omstandigheden, zoals eb en vloed, warm en koud, en zoet en zout water. De aanpassing van flora en fauna aan de omgeving is uniek. Het zorgt voor een bijzondere wisselwerking tussen dier, plant en landschap.

Een geul kan bijvoorbeeld een bepaalde loop hebben, maar dit ligt niet vast. Een paar weken, maanden of jaren later kan hij opeens heel anders lopen. Naast een geul liggen banken waarin en -op bodemdieren en plankton leven. Wanneer de geul zich verplaatst, verplaatsen deze banken mee en moet het leven dus ook mee verhuizen. Het kan soms even duren voordat dieren zich weer vestigen. Zo verdwijnen er banken en worden er nieuwe gevormd, met mossels, oesters, kokerwormen, kokkels en al het andere leven.

Biologische diversiteit in het waddengebied

Het Deense, Duitse en Nederlandse waddengebied samen is met een oppervlakte van 10.000 km2 het grootste aaneengesloten wetland op aarde en daarmee uniek in de wereld. In dit gebied komen meer dan 10.000 soorten planten en dieren voor. Alleen de soorten die zich heel goed hebben aangepast worden in grote aantallen aangetroffen.

Lange weg om Werelderfgoed te worden

Het is een lange weg geweest om een Werelderfgoed te worden. Al in de jaren 60 werd de internationale betekenis van de Waddenzee onderkend. Daarna volgden nog vele jaren tot de uiteindelijke erkenning als Werelderfgoed.

• 1971: ondertekening RAMSAR conventie + oproep aan Nederland, Duitsland en Denemarken om de Waddenzee te beschermen.
• 1988: aanvraag Werelderfgoedstatus door Niedersachsen voor hun Nationaal Park Wattenmeer. Advies IUCN: hele Waddenzee nomineren.
• 1991: tijdens ministersconferentie van de drie landen werd het advies uit 1988 overgenomen.
• 2005: fiat door ministersconferentie om nominatiedocument te schrijven.
• 2008: nominatiedocument gereed (zonder Hamburg en Denemarken).
• 2009: aanwijzing deel van de Waddenzee door Unesco.
• 2011: Hamburg toegevoegd.
• Januari 2013: nominatiedocument voor Deense deel ingediend. In 2014 toegevoegd aan Werelderfgoed

Waddenzee Werelderfgoed bedreigd

Vanaf begin 2024 verschijnen er regelmatig berichten in de media dat de status van werelderfgoed voor de Waddenzee ter discussie staat bij de autoriteiten van UNESCO. Met name de gas- en zoutwinning in het gebied worden als ondermijnende activiteiten gezien, die de toekomst van het gebied in gevaar brengen. Ook extreme verstoring door toerisme en militaire activiteiten kunnen de natuurwaarden ernstig aantasten, en daarmee de status van werelderfgoed, omdat het waddengebied dan niet meer aan de eisen voldoet.

Meer informatie over Wadden Werelderfgoed

• Klik hier voor meer over Waddenzee Werelderfgoed.