De moderne Deltadijk langs de Texelse wadkust is op een aantal plekken wat oostelijker of juist westelijker dan de kronkelende oude zeedijk aangelegd, zodat er ’tussendijks’ natuurland is ontstaan. In deze terreintjes sijpelt zeewater onder de dijk door, zodat je er bijzondere planten en dieren kunt vinden. Van noord naar zuid zijn het Waagejot, Minkewaal, Zandkes en de Kleiput, Ottersaat en Ceres. Ook de Molenkolk in de Prins Hendrikpolder en de Petten en het Staor bij Den Hoorn horen bij dit parelsnoer van brakwatergebiedjes. De Bol en Utopia in de Polder het Noorden zijn van andere oorsprong, maar staan ook onder invloed van opkwellend zeewater. Op Ceres na zijn al deze gebieden in beheer bij Natuurmonumenten.

Het brakwatergebied Wagejot

Wagejot is ontstaan doordat men de nieuwe dijk een eindje buitendijks heeft gebouwd. Het is een brakwatergebied. Het Wagejot groeit niet dicht, zoals bij een zoetwaterplas het geval zou zijn. Het is een goede plek om vogels te kijken. Vlak langs de weg aan de andere kant van een sloot broeden kluten, bontbekplevieren, scholeksters, tureluurs, visdieven, kokmeeuwen, noordse sterns en grote sterns. In 2015 werden er van laatstgenoemde 1000 paar geteld. Ook voor trekvogels is het hier goed toeven. Bij hoogwater zijn er veel steltlopers: wulpen, bonte strandlopers, kemphanen, steenlopers, zwarte ruiters, groenpootruiters, zilverplevieren, pijlstaarten, wintertalingen, kanoetstrandlopers en rotganzen.

Brakwatergebiedjes Zandkes en de Kleiput

Dit gebiedje ligt buiten de nieuwe waddendijk. Er zijn twee plasjes: Zandkes en de Kleiput. Zandkes is ondiep en interessant voor steltlopers en eenden. De Kleiput is dieper en omgeven door een rietkraag. De Kleiput was in het verleden een stortplaats voor de oliemaatschappij Elf Petroland, die proefboringen naar aardgas op Texel uitvoerde. Heel bijzonder is de oude zeedijk. Vrijwel overal zijn de oude Zuiderzeedijken bedolven onder het zandlichaam van de hogere Deltadijken, maar bij de Zandkes en de Kleiput is nog een stukje actief zeewerende Zuiderzeedijk bewaard gebleven. Deze ‘museumdijk’ is lager en veel steiler dan een moderne dijk. Het leven tussen de basaltblokken beneden aan de dijk is hier uitbundiger dan op de nieuwe dijken. Alikruiken, mosselen, strandkrabbetjes en blaaswier zijn hier algemeen. Er komen ook bijzondere korstmossen voor op de dijk, en in het gras kun je in de herfst bijzondere paddenstoelen tegenkomen.

Brakwatergebied Ottersaat

Voor de aanleg van de nieuwe waddendijk was Ottersaat een klein watertje. Door het afgraven van de oude dijk werd het gebied groter. In het midden van de plas ligt een rij oude, half verrotte palen. Dit zijn de resten van de oude dijk. Aan de noordkant is nog een stukje wierdijk te zien, gemaakt van zeegras. In 1996 is het gebied afgegraven en opnieuw ingericht. Op enkele plaatsen ligt nu een schelpenbank, bedoeld voor broedvogels als dwergsterns, bontbekplevieren en kluten. Het gebied is van de weg af goed te bekijken.

Brakwatergebied Ceres

Ceres is een klein poldertje tussen de Prins Hendrikpolder en het oude land van Texel. Bij de dijkverzwaring hebben ze een hoekje afgesneden. Het Waterschap Texel en Staatsbosbeheer beheren dit gebied samen sinds 1975. Ooit waren er plannen om een groot hotel te bouwen. Dat ging niet door na hevige protesten van veel Texelaars. Vóór de dijkverzwaring was er op Ceres een strandje. Op deze plek hebben heel wat Texelaars als kind leren zwemmen. Het oude strandje is er nog, maar het is nu begroeid met planten. Buitendijks ligt een nieuw strandje. In het laagste deel van Ceres ligt een plasje. De hogere delen zijn begroeid met wilgen en riet, behalve enkele stukjes die door schapen begraasd of gemaaid worden. Daar groeien orchideeën. Op het oude strandje groeien duindoorn en zeepostelein. In het moeras staat zilte waterranonkel. Er staan ook bijzondere paddenstoelen.

Brakwatergebied Minkewaal

Bij Minkewaal ligt de oude dijk een stukje landinwaards van de waddendijk. Het is een fraai voorbeeld van dijken die indertijd de hele Zuiderzee omzoomden, zodat men ook wel spreekt van een ‘museumdijk’. In het oude dijkrestant is een oeverzwaluwenwand ingericht. De wand is gemaakt van beton waarin tientallen nestgaten zijn uitgespaard. Het is de bedoeling dat deze wand kan zorgen voor een stabiele populatie van oeverzwaluwen op Texel. Enkele paartjes hebber er al met succes jongen grootgebracht. In heel Nederland is de oeverzwaluw in aantal afgenomen. Hier en daar zijn goede resultaten behaald met kunstmatige broedplaatsen voor oeverzwaluwen, bijvoorbeeld in het Lauwersmeergebied.

Brakwatergebied Utopia

Utopia is een voormalig binnendijks grasland langs de waddendijk in de buurt van het natuurgebied de Schorren. Het is genoemd naar de boerderij Utopia die er naast ligt. In 2010 heeft eigenaar Natuurmonumenten het gebied deels laten afgraven en voorzien van kreken en eilandjes. De schelpenbanken die zijn aangelegd bieden steltlopers die op het nabije wad voedsel zoeken een mooie rustplaats tijdens hoogwater en in de zomer zijn ze een gewilde broedplaats voor kustbroedvogels. Dwergsterns, kluten, visdieven, bontbekplevieren, noordse sterns en grote sterns brengen hier hun jongen groot. Veel grote sterns zijn verhuisd van Ottersaat en De Petten naar Utopia om te broeden. In 2015 broedden er een Texels recordaantal van 6000 paar, geteld met behulp van een drone. Het brakke water van de kreken staat via gemaal de Krassekeet in verbinding met de Waddenzee waardoor trekvissen als de stekelbaars het gebied kunnen bezoeken. Zeldzame planten als de harlekijnorchis, addertong en ratelaar groeien op de graslanden waar ook de noordse woelmuis zich thuis voelt.