In de Waddenzee liggen veel onbegroeide zand- en wadplaten, maar er zijn ook echte onbewoonde eilanden. Ze liggen zo hoog dat de hoogste delen altijd droog staan. Ze zijn ook begroeid met planten. De Nederlandse onbewoonde eilanden zijn van west naar oost Griend, Rottumerplaat en Rottumeroog.

Het onbewoond eiland Griend

Het vogeleiland Griend ligt binnen de gemeentegrenzen van Terschelling, ongeveer halverwege tussen het eiland en Harlingen. Ooit was het veel groter, bewoond, en beroemd om zijn kaas. Nu is het bekend om het rijke vogelleven. Daarnaast is het één van de belangrijkste hoogwatervluchtplaatsen in het waddengebied. Om deze reden valt het eiland onder de Natuurbeschermingswet. Zonder beschermende maatregelen van de mens zou het eiland waarschijnlijk al lang in de golven verdwenen zijn.

Griend: geschiedenis in het kort

In het begin van de Middeleeuwen lagen er ten zuiden van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog uitgebreide kweldervlaktes. Griend was toen het hoogste deel van zo’n uitgestrekt kweldergebied. Tijdens de Sint Luciavloed op 14 december 1287 spoelde die kwelder, en daarmee het dorpje Griend, vrijwel compleet weg. Griend werd een ‘hallig’: een eilandje opgebouwd uit kwelderresten. In het Duitse waddengebied komen dit soort hallige nog voor. Door afkalving had het eiland een klifkust, met scherpe randen langs de hogere delen van de kwelder. De afkalving ging door en Griend verdween beetje bij beetje in zee. Eind 14e eeuw was het oppervlak van Griend 165 hectare, in de 19e eeuw 25 hectare. Onder invloed van water en wind verplaatste het sikkelvormige eilandje Griend zich in oostelijke richting. Volgens berekeningen lag het eiland in de 13e eeuw meerdere kilometers westelijker! In 1913 had de Texelse familie Lap rechten op Griend. Ze mochten er maaien en eieren rapen. De Texelse natuurbeschermer Drijver stelde in dat jaar voor Griend aan te kopen en er een natuurgebied van te maken. Dat lukte: in 1917 werd het een vogelreservaat, beheerd door Natuurmonumenten.

Koloniebroeders op een onbewoond eiland

Op Griend broeden verschillende soorten sterns en één soort meeuw: de kokmeeuw. Grote sterns, Noordse sterns en visdiefjes broeden er massaal. Soms broeden er ook dwergsterns, in klein aantal. De Noordse stern bereikt in Nederland zo ongeveer de zuidgrens van haar broedgebied. Het is een vrij zeldzame broedvogel in onze contreien. Op Griend zit ongeveer éénderde van de Nederlandse noordse sterns. Deze broeden op kaal zand. In een goed jaar broeden er ook meer dan 1000 paren visdiefjes en duizenden grote sterns. Deze vogels zitten bij de strandwal op vrij dichte begroeiing. Daartussendoor broeden ook nog duizenden paren kokmeeuwen. Overal waar planten groeien zijn ze te vinden. Broeden op Griend heeft voordelen. Er zijn geen roofdieren zoals vossen. Bovendien broeden er ook geen rovende vogels als de zilvermeeuw. Griend ligt bovendien gunstig ten opzichte van de rijke visgronden, waar de sterns kun kostje en dat van hun jongen bij elkaar kunnen jagen.

Toegankelijkheid op het onbewoond eiland Griend

Griend is niet toegankelijk. Sterker nog, het is verboden terrein. De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten heeft het in erfpacht en heeft het eilandje bestemd voor de vogels. Af en toe organiseert Natuurmonumenten een dag om zwerfvuil, zoals netten, plastic, gloeilampen, vaten en flessen, te verzamelen om het eiland weer schoon te maken.

Ontstaan van het onbewoond eiland Rottumerplaat

Vanaf 1833 ontstond ten westen van Rottumeroog een zandplaat. Omstreeks 1860 was die zo groot en zo hoog, dat er duintjes op kwamen. het nieuwe eiland kreeg de naam Rottumerplaat. Na 1950 werd er een stuifdijk gemaakt op Rottumerplaat, door Rijkswaterstaat. Die dijk werd aangelegd omdat er plannen waren om van Rottumerplaat een werkeiland te maken voor inpoldering van de Waddenzee. Het eiland had begin 2000 een oppervlakte van ongeveer 1000 hectare.

Rottumeroog, ook een onbewoond eiland

In de 16e eeuw lag Rottumeroog op de plaats waar nu Rottumerplaat ligt. Toen heette het Rottum en het eiland was 9 tot 10 kilometer lang. Tot 1965 woonde op het eiland een voogd met zijn gezin, de familie Toxopeus. Rottumeroog is nu nog circa 250 hectare groot. Het eiland kalfde steeds meer af en zou te zijner tijd verdwijnen in de Westereems, zo werd gedacht. Vrijwilligers hebben dit proces zo lang mogelijk gerekt. In 2002 zijn alle maatregelen ter bescherming van de kust gestopt.

Onbewoond eiland wordt losgelaten

Rottumeroog is na 15 jaar zonder kustbeheer nog niet in zee verdwenen. Het verandert, en het verplaatst zich, maar het blijft vrijwel even groot. Bepalend daarin is dat er om het eiland een grote beschermende zandbank ligt. Op 1/3 van de zeereep is de oude stuifdijk doorgebroken. Deze doorbraak raakte na zijn ontstaan weer begroeid met pionierplanten, maar wordt ook weer tijdens stormen gevuld met vers zand.

Natuur van Rottumerplaat en Rottumeroog

Rottumerplaat is een belangrijk rust- en voedselgebied voor vogels van strandvlakten: drieteenstrandloper, bonte strandloper en strandplevier. Op Rottumerplaat en Rottumeroog broeden ook grote aantallen kustvogels: eidereend, bergeend, noordse stern, visdief, dwergstern en bontbekplevier. De grote stern vestigde zich in 1996 als broedvogel op Rottumerplaat. In 1998 waren er 2335 paartjes van deze vrij zeldzame vogel. Beide eilanden en de wadplaten ten zuiden ervan zijn natuurgebieden. Rottumerplaat is het gehele jaar gesloten voor publiek. Van 25 april tot 18 augustus is er bewaking. Er staan twee gebouwen: het drenkelingenhuis en een gebouw van Staatsbosbeheer. Daar verblijven de bewakers en de vrijwilligers die bij hoge uitzondering op het eiland mogen verblijven om de natuur te inventariseren.

Onbewoond eiland als referentiegebied

Rottumerplaat, Rottumeroog en het wad ten zuiden ervan zijn vanaf 2005 een referentiegebied voor de Waddenzee, waar geen visserij is. De natuurlijke ontwikkeling wordt jaarlijks onderzocht. Elke vijf jaar kijken biologen of het gebied zich anders ontwikkelt dan de rest van de Waddenzee.

Gas in de buurt van onbewoonde eilanden

De NAM mag ten zuiden van Rottumeroog en Rottumerplaat geen activiteiten ondernemen. Het winnen van de gasvoorraden die in de buurt van de eilanden in de grond zitten zal vanaf de Noordzee moeten gebeuren.