Kwelderplanten
De planten op de kwelder kunnen er tegen zo nu en dan door zout water overspoeld te worden. Door het achtergebleven zout in de bodem groeien ze langzaam. Veel soorten, waaronder lamsoor, bloeien massaal in de nazomer. Dit kleurt de hele kwelder die dan op z’n mooist is. In de herfst sterven de meeste kwelderplanten af, sommige alleen bovengronds. Kweldergras blijft ook in de winter groen, als het niet te hard vriest. Zeekraal is een echte pionier van het natte deel van de kwelder.
Stoere planten op de kwelder
Kwelderplanten leven op het dynamische grensgebied van zee en land. Om zich in kustgebieden te kunnen vestigen en handhaven, moeten ze zijn opgewassen tegen overstroming met zout water, droogvallen bij eb, golfslag en sterk wisselende temperaturen en zoutgehaltes. De kwelderplanten hebben zich in het overwinnen van dergelijke moeilijke leefomstandigheden gespecialiseerd. Doordat kwelders regelmatig onder water lopen, kunnen zich hier alleen planten handhaven die tegen zout en overstroming bestand zijn. Men noemt ze zoutverdragende planten. De meest uitgesproken zoutplant is zeekraal, een plantje dat sterk doet denken aan een vetplant. Veel kwelderplanten hebben zoutklieren op hun bladeren zitten. Met behulp van deze klieren kunnen ze het teveel opgenomen zout weer kwijtraken. Andere soorten hebben een andere strategie om zich van het zout te ontdoen: ze slaan het op in de onderste bladeren, die na enige tijd afsterven en afvallen. Sommige kwelderplanten zijn in staat om hun bloemen tegen het zeewater te beschermen. Zo sluit de gerande schijnspurrie de witte bloempjes af als de plant bij vloed onder water komt te staan. Tussen de bloemblaadjes wordt een luchtbel vastgehouden, die de bloemdelen tegen het water beschermt.
Lage, midden- en hoge kwelder
Op de kwelders zijn zones met verschillende begroeiing waar te nemen. Dit verschijnsel houdt verband met de mate van bestand zijn tegen zout en perioden van onderdompeling. De ene plant kan meer hebben dan de andere, en kan daardoor lager op de kwelder voorkomen. De veranderingen in begroeiing op een kwelder zijn mooi te zien door vanaf het kale wad naar de hoge kwelder te lopen. Als eerste komt men zeekraal tegen. Dit kan langdurige overstroming met zeewater doorstaan. In deze zone groeit ook het Engels slijkgras, meestal in grote pollen. Iets hoger, ongeveer op de hoogwaterlijn, groeit het kweldergras. Weer iets hoger – op de middenkwelder- groeien lamsoor, zeealsem, zoutmelde, zeeaster en zilte schijnspurrie. Hier komt het zeewater niet meer bij elke vloed. Tenslotte komt men op de hoge kwelder, waar de invloed van de zee sterk is afgenomen. Hier groeien soorten die overstroming en zout niet zo goed kunnen verdragen, zoals Engels gras, rood zwenkgras en strandkweek. Ook verschijnen hier de eerste gewone landplanten.
Betekenis van kwelderplanten voor de fauna
Van de kwelder maken vooral landdieren gebruik. Het zoetsmakende kweldergras wordt door rotganzen en hazen gegeten. De toppen, jonge takjes en zaden van zeekraal zijn voedsel voor smienten en ganzen. In een bloeiende zomerse kwelder leven bovendien zo’n 300 verschillende soorten wespachtigen, grote aantallen zweefvliegen en meer dan honderd soorten bladluizen. Lamsoor bijvoorbeeld wordt belaagd door een bladluissoort die alleen op deze plant leeft. Kwelderplanten worden in het Noordzeegebied op beperkte schaal door mensen gegeten. Zo worden in het Zeeuwse schorrengebied zeekraal en zeeaster verzameld en gekweekt als groente. Zeeasterbladen heten in de groentewinkel “lamsoren”, wat heel verwarrend is. Kwelders zijn verder van oudsher in de zomer in gebruik als weidegrond, vooral voor schapen en jongvee. Door het zout schijnen de schapen extra lekker vlees te krijgen!
Sedimentatiegebieden
Kwelders zijn sedimentatiegebieden. Bij elke overstroming blijft een laagje slib of zand tussen de planten achter. Van nature worden kwelders dus steeds hoger, wat bijvoorbeeld in de Slufter goed merkbaar is. Aan de andere kant zijn kwelders erg gevoelig voor zeespiegelstijging. Een stijging van het gemiddelde zeewaterniveau van 10 centimeter heeft al grote gevolgen op een kwelder, vooral voor de planten die er groeien.
Belangrijk bij klimaatverandering
Kwelders beschermen niet alleen het achterland tegen overstromingen, ze leggen bovendien veel CO2 vast in de bodem, vooral doordat eencellige algen ingevangen worden in de bodem. De resterende kwelders in Nederland, en dat zijn er zeker niet veel, leggen gezamenlijk 60.000 ton CO2 per jaar vast, dat komt overeen met het energieverbruik van 7.500 huishoudens, volgens een onderzoek van Natuurmonumenten.
Kwelderplanten op Texel
Op de Texelse kwelders, en dan vooral op de Schorren aan de oostkant van het eiland, groeien enkele plantensoorten die je niet overal op kwelders ziet: de gesteelde zoutmelde en de zeealant.
