Grijze zeehonden zijn echte bikkels. Ze zwemmen rustig van de Waddenzee naar Engeland en weer terug. Ze zijn ook minder schuw en veel nieuwsgieriger dan de gewone zeehond. De jongen worden midden in de winter geboren op rustige zandstranden of droge zandruggen in de Waddenzee. De gure winterwind giert ze daar om de oren, maar gelukkig hebben de stoere pups de eerste weken een dikke witte winterjas.

Zijn grijze zeehonden gevaarlijk?

Grijze zeehonden zijn de grootste roofdieren die in de zuidelijke Noordzee leven. Volwassen mannetjes kunnen wel 3 meter lang worden. Ze hebben krachtige kaken en scherpe tanden. Meestal houden ze gewoon afstand van mensen, maar ze zijn niet schuw en wel leergierig en speels. Dat betekent dat een grijze zeehond die bijvoorbeeld gevoerd of zelfs geaaid wordt, gevaarlijke bijtspelletjes kan gaan spelen. In Zeeland heeft een duiker die met een grijze zeehond wilde zwemmen zo al eens bijtwonden opgelopen. Je kunt een vergelijking maken met beren; grijze zeehonden zien er vriendelijk uit maar het zijn en blijven echte roofdieren. Ons advies is dus: houd afstand als er eentje in de buurt komt en voer ze niet.

Verspreiding en leefgebied van grijze zeehonden

Grijze zeehonden leven langs de kusten van de Noord Atlantische Oceaan. In de Oostzee, bij IJsland, de Faeröer eilanden, Noorwegen tot Groot-Brittannië en bij Noord-Oost Canada kun je ze tegenkomen.

In de Noordzee leven de meeste grijze zeehonden rond de Schotse eilanden en langs de Britse kust. Hier leeft ongeveer 40% van alle grijze zeehonden van de wereld en 95% van alle grijze zeehonden van Europa. In de hele Noordzee leefden in 1965 zo’n 30.000. Nu leven er zo’n 150.000 grijze zeehonden. Dit komt vooral omdat er vanaf eind jaren zeventig van de vorige eeuw geen vergunningen meer worden gegeven voor de commerciële jacht op grijze zeehonden.

In het Nederlandse deel van de Waddenzee ontstonden eerst twee kolonies aan de beide kanten van de vaargeul naar Terschelling en Vlieland. Sinds ongeveer 2000 komen ook op de zandplaten rond Texel, zoals Hengst en de Razende Bol,  grijze zeehonden voor. In het Zeeuwse kustgebied werden er in 2013 909 grijze zeehonden waargenomen. Af en toe duikt de grijze zeehond ook in zoet water op.

In de Waddenzee ontstonden in de jaren ’80 de eerste serieuze kolonies, één in het Duitse Schleswig-Holstein en één in Nederland tussen Terschelling en Vlieland. De eerste waarnemingen dateren uit de tweede helft van de jaren ’60, toen de eerste grijze zeehonden Schleswig-Holstein werden gezien. Sinds de eeuwwisseling komen ook op de zandplaten rond Texel, zoals Hengst en de Razende Bol, grijze zeehonden voor. In het Zeeuwse kustgebied werden er in 2013 909 grijze zeehonden waargenomen. Af en toe duikt de grijze zeehond ook in zoet water op.

De eerste kolonies in Denemarken ontstonden in 2015, waardoor de gehele internationale Waddenzee nu door grijze zeehonden bewoond is. In de winter van 2017-2018 werden er 6144 grijze zeehonden geteld in de hele Waddenzee, waarvan 1377 pups.

Binnenwater en zeehonden

Zeehonden kunnen prima leven in zoet water, als er maar genoeg vis is. Vroeger zwommen zeehonden dan ook regelmatig rivieren op. Omdat de meeste rivieren nu afgesloten zijn door sluizen en waterkeringen is het niet zo makkelijk meer om in het binnenwater te komen. Toch komt het nog wel voor! In het IJsselmeer bijvoorbeeld, worden regelmatig zeehonden gezien. Die laten zich na een tijdje gewoon met het spuiwater weer terug in zee spuien.

Dat grijze zeehonden in binnenwateren best aan hun kostje kunnen komen was al langer bekend uit foto’s en verslagen van ooggetuigen. Zo af en toe wordt er een gespot met een grote vis in de bek. Wandelaars die op het jaagpad van Middelburg naar Vlissingen liepen, hebben zelfs gezien hoe een grijze zeehond een zwaan pakte en opat. “Al wat restte was een hoopje veren”. Grote prooien die boven water worden opgegeten zijn makkelijk te zien. Bij kleine prooien wordt het moeilijker. Zeehonden slikken kleinere vissen onder water door. Geen mens die dat ziet. Tot nu toe was dus onbekend wat grijze zeehonden in onze zoete wateren eten. Maar een grijze zeehond die dood aanspoelde aan de zoete kant van de Afsluitdijk heeft daar nu verandering in gebracht. Bij het onderzoeken van de doodsoorzaak werd ook gekeken wat het dier gegeten had. In de maag en darmen van het volwassen vrouwtje vonden de onderzoekers zeven verschillende soorten vissen. Baars, bot, pos, snoekbaars en spiering bleken het meeste gegeten. Die had de zeehond allemaal in het IJsselmeer gevangen.

Aantal grijze zeehonden in Nederlandse Waddenzee

Grijze zeehonden horen in Nederland thuis. Uit botten die in de bodem gevonden zijn, blijkt dat ze hier al heel lang voorkomen. Maar in de Middeleeuwen roeiden de kustbewoners de grijze zeehond uit. Vanaf die tijd, tot ongeveer 1980, was de grijze zeehond een zeldzaamheid geworden in de Nederlandse wateren. Gelukkig is hij nu weer terug van weggeweest. Doordat de zeehonden in Groot-Brittanië beter beschermd werden, groeiden de aantallen daar flink. Zeehonden uit die gebieden zwierven uit naar de Nederlandse Noordzee en de Waddenzee.

In de Nederlandse Waddenzee zijn de aantallen in de afgelopen decennia behoorlijk gegroeid. In 1992 bijvoorbeeld werden maar 150 grijze zeehonden geteld. Begin 2003 ging het al om ruim 1000 volwassen dieren. Begin 2007 telden de onderzoekers in het Nederlandse deel ineens iets minder grijze zeehonden. De meest waarschijnlijke verklaring hiervoor is dat een aantal grijze zeehonden zijn verhuisd, bijvoorbeeld naar Helgoland, waar een nieuwe kolonie tot ontwikkeling is gekomen. In 2008 en 2009 ging de groei in Nederland weer verder. En in 2018 werden in het Nederlandse waddengebied 4565 grijze zeehonden geteld, inclusief 821 pups. Omdat de groei zo snel gaat, denken onderzoekers dat er jaarlijks ook een flink aantal zeehonden vanuit Groot-Brittannië naar de Waddenzee emigreren.

Aantal grijze zeehonden in het deltagebied

In 2003 zijn er voor het eerst weer grijze zeehonden in het deltagebied gezien. Vanaf 2004 begon een vaste groep te vormen, die in 2013 tot meer dan 900 dieren is gegroeid.

Grijze zeehonden zijn kerstkinderen

Grijze zeehonden krijgen midden in de winter jongen. Bij hun geboorte wegen ze 10 tot 20 kilogram. Wanneer ze nog melk drinken bij hun moeder, komen ze wel 1,5 tot 2 kilogram per dag aan! Na de geboorte moeten ze enkele weken op het droge blijven, tot ze verhaard zijn en voldoende vetreserve hebben. Dat gaat niet altijd goed. De zandplaten Richel en Noorderhaaks, waar veel Nederlandse grijze zeehonden geboren worden, komen in de winter soms even onder water te staan. Dit gebeurt alleen bij springvloed en storm, maar in sommige winters komt het water dan zo hoog dat er toch jongen van de platen spoelen. Deze worden dan verspreid over de waddenkust gevonden en vaak naar opvangcentra gebracht.

Het lijkt erop dat grijze zeehonden in de Waddenzee steeds vroeger in de winter jongen krijgen. Nu worden de eerste pups vaak al begin december gezien.

Bescherming van grijze zeehonden

De grijze zeehond staat op de Rode Lijst van beschermde zoogdiersoorten van de IUCN. Daarnaast zijn er speciale reservaten voor grijze zeehonden. Twee eilanden van de Orkney-archipel in het noorden van de Noordzee (Faray en Holm of Faray), zijn in 2006 aangewezen als speciale beschermingszone (Europese Habitat-richtlijn). Hier komen grote kolonies grijze zeehonden voor die veel jongen grootbrengen.

Op 1 augustus 1999 heeft de Scottish Wildlife Trust het onbewoonde eiland Linga Holm aangekocht. Op dit eiland, met een oppervlakte van 56 hectare, huist een grote kolonie grijze zeehonden. De organisatie wil graag dat dit eiland ook officieel beschermd wordt.

Grijze zeehonden op Texel

Op en rondom de Razende Bol, de zandplaat ten zuidwesten van Texel, leeft een flinke groep grijze zeehonden. Het westelijke deel van de Razende Bol is afgesloten voor publiek omdat de zeehonden daar liggen. Elke winter worden er jonge grijze zeehondjes langs de kust van Texel gevonden. Die worden meestal naar Ecomare gebracht. Daarnaast leven er drie grijze zeehonden als vaste bewoners in Ecomare.

Kenmerken van grijze zeehonden

• afmetingen:
  Mannetje: maximaal 3 meter
  Vrouwtje: maximaal 2 meter
• gewicht:
  Mannetje: maximaal 350 kilogram
  Vrouwtje: maximaal 200 kilogram
• kleur:
  Donkergrijs met zwarte vlekken. Vrouwtjes zijn lichter van kleur dan mannetjes
• leeftijd:
  Maximaal 50 jaar
• voedsel:
  Vooral vis, maar ook schaal- en schelpdieren of af en toe een vogel
• voortbeweging:
  Zwemmen en bobberen
• vijanden:
  Mens (verstoring, jacht en bijvangst in fuiken en visnetten)
• voortplanting:
  Geslachtsrijp: vanaf 3-8 jaar
  Draagtijd: 11 maanden
  Geboorteperiode: december/januari

Namen

• Ned: Grijze zeehond (kegelrob)
• Eng: Grey seal
• Fra: le phoque gris
• Dui: Kegelrobbe (Grauer Seehund)
• Lat: Halichoerus grypus
• Dan: Grisæl
• Nor: Havert (grisel)