Stel je voor, je bent een vogel en je eten bevindt zich onder water. Welke aanpassingen heb je dan nodig om het te bemachtigen? Ik ben, voor de Week van de Biologie, eens in deze vraag gedoken. De aanpassingen van de duikende vogels lopen uiteen, maar er zijn ook opvallende overeenkomsten. Tussen compleet verschillende, niet-verwante soorten vogels!

Zwemvliezen

Zwemmende en duikende vogels gebruiken allemaal hun poten om zich voort te bewegen op en in het water. Zwemvliezen zijn daarbij enorm handig. Dit is een voorbeeld van een kenmerk dat, bij verschillende niet-verwante soorten, meermalen is ontstaan in de loop van de evolutie. Zoiets noemen we convergente evolutie. Eenden, aalscholvers, zeeduikers en jan-van-genten hebben allemaal zwemvliezen, maar zijn helemaal niet verwant aan elkaar. Een bijzonder alternatief voor zwemvliezen zijn de gelobde tenen, die je ziet bij futen en meerkoeten. De lobben werken als zwemvliezen, maar de tenen zijn wel los van elkaar.

Vliegen onder water

Sommige vogels gebruiken, naast hun poten, ook hun vleugels bij het duiken. Zij ‘vliegen’ als het ware onder water. Voorbeelden hiervan zijn de papegaaiduiker, zeekoet en alk. Zij hebben korte vleugels, niet ideaal voor het vliegen door de lucht, maar wel heel bruikbaar bij het duiken. De ultieme onderwatervlieger is de pinguïn; die heeft zelfs het vermogen tot vliegen in de lucht verloren. Vogels die hun vleugels gebruiken onder water, kunnen tot aanzienlijke dieptes komen.

Aangepaste vorm

Eenden, futen en meerkoeten zijn voorbeelden van vogels die duiken vanuit horizontale,  zwemmende, stand. Zij maken daarbij een klein soort sprongetje, voor ze met hun torpedovormige lichaam naar beneden duiken. Handig hierbij is, dat hun poten ver naar achter aan hun lichaam zitten. Stootduikers, zoals visdiefjes en jan-van-genten, duiken vanuit de lucht het water in. Om de klap op het water op te vangen, zijn hun schouderbotten extra stevig.

Snavelvorm

De snavels van de duikende vogels zijn heel verschillend, maar dat geldt ook voor hun dieet. De viseters hebben in het algemeen een spitse snavel. Denk maar aan een stern of een aalscholver. De snavels van eenden zijn plat en breed, maar zij eten dan ook geen vis. Sommige eendensoorten eten schelpdieren, andere zijn vegetariër en eten waterplanten.

Week van de Biologie

De laatste week van mei is dit jaar uitgeroepen tot Week van de Biologie. Daarvoor hebben wij een filmpje opgenomen waarin ik de verschillende aanpassingen van duikende vogels laat zien, aan de hand van opgezette vogels uit onze collectie. Je kunt het hieronder bekijken: