Zeevonk

Vooral tijdens zwoele zomeravonden kan de zee gaan lichten op plekken waar het water beweegt, zoals in de golven. Dat is heel bijzonder om te zien! Op het natte zand zie je de zeevonkjes als helder lichtblauwgroene puntjes. Het licht wordt veroorzaakt door zeevonk, een bolvormig, ééncellig organisme. Als zeevonk heftig wordt bewogen zorgt een chemische reactie ervoor dat hij licht gaat uitstralen. Het oplichten is bedoeld om vijanden af te schrikken. Bij ruw weer gaat de zeevonk naar rustiger, dieper water.

Zeevonk onder de microscoop

Oranje-rood dankzij zeevonk

Bloei van zeevonk

Zeevonk kan tot massale bloei komen: het zeewater ziet er overdag dan zalmroze uit. Dat komt door de aanmaak van het pigment caroteen (‘worteltjes pigment’). Als zeevonk in een stadium komt waarin hij caroteen aanmaakt, geeft hij ’s nachts geen licht meer.

De lichtende zee door zeevonk

Zeevonk bij Paal 20 op Texel (c) Mick Peerdeman

De bloei van zeevonk is vooral bekend van de rustige wateren, zoals de Duitse Bocht. Zeevonk is niet de enige soort die licht kan geven. Twee andere soorten pantserwieren, die niet zoals zeevonk dicht bij de kust leven, de lichtende kwal Pelagia perla en verschillende soorten bacteriën stralen soms licht uit. Rottende haringen kunnen licht afgeven, afkomstig van de bacterie Pseudomonae leucifera. Als ribkwallen of oorkwallen zeevonk of lichtgevende bacteriën hebben gegeten, kunnen ze ook oplichten.

Is zeevonk een plant of dier?

Zeevonk valt onder de pantserwieren, een groep eencelligen waarvan we niet zo goed weten of het planten of dieren zijn. Zeevonk heeft geen bladgroen om met behulp van zonlicht voedsel te maken, en dus moet hij andere organismen eten om te leven. Dat is een dierlijk kenmerk. In het Nederlands wordt zeevonk daarom ook wel een zweephaardiertje genoemd. Zeevonk leeft onder meer van kleinere planktonplantjes en -diertjes en visseneitjes. Opgegeten algencellen kun je zelfs als groenige vlekjes zien wanneer je het onder een microscoop bekijkt. Die opgegeten algencellen kunnen de zeevonkcel voor een tijdje van voedsel voorzien.

Ammonia door zeevonk

Zeevonk kan in sommige gevallen veel ammoniak bevatten. In augustus 2015 werd een grote hoeveelheid roodgekleurde zeevonk gezien voor de kust van Scheveningen, Wassenaar en Katwijk. Rijkswaterstaat adviseerde toen om niet in dit water te zwemmen omdat dit irritatie aan huid en luchtwegen zou kunnen geven. Het NIOZ, Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, reageerde daarop: “Zwemmen in de bloei is op zich niet gevaarlijk, maar wel kan er na afloop huidirritatie ontstaan en wij raden mensen aan zich na het zwemmen even met zoet water af te spoelen.”