Haaien zijn kraakbeenvissen. Hun skelet bestaat niet uit bot maar uit kraakbeen. Ze hebben een slechte naam. Maar eigenlijk zijn er maar een paar soorten die echt gevaarlijk kunnen zijn. Haaiensoorten die je als mens maar beter niet tegen kunt komen zie je eigenlijk nooit in de buurt van Nederland. Die leven vooral in tropische wateren. De meest algemene haaien die in de Noordzee zwemmen zijn klein van stuk. Nu en dan worden ook grotere soorten gezien, zoals de reuzenhaai. Maar deze haai heeft zelfs geen tanden.

Andere kenmerken die de meeste haaien hebben zijn meerdere rijen van tanden met dezelfde vorm, en een onderstandige bek. Veel soorten hebben een ruwe huid, die vroeger gebruikt werd als schuurmiddel en om handschoenen voor ridders van te maken. Als die je dan een klap gaf, haalde het vel je hele huid open. Dat haaienleer heet chagrijn. Dan is het meteen duidelijk waar de uitdrukking ‘een stuk chagrijn’ vandaan komt!

Haaien bestaan al heel lang. In het Devoon, circa 400 miljoen jaar geleden, zwommen er al haaien in de zee!

Haaien als slachtoffer

Bijna alle haaiensoorten uit de Noordzee hebben het als gevolg van visserij zwaar te verduren. Haaien zijn gevoelig voor overbevissing omdat ze pas heel laat volwassen worden. Het duurt niet alleen lang voordat ze jongen kunnen krijgen. Maar vaak duurt de dracht ook heel lang (soms wel 2 jaar) en krijgen ze maar weinig jongen.

De meeste haaien worden gevangen in de gemengde visserij. Naast haaien vissen deze vissers ook op andere vissoorten. Er is slechts één geval bekend van een visser die speciaal op haaien vist. Deze Deen vist op haringhaaien. In veel gevallen komen haaien en haaieneieren ook onbedoeld in visnetten terecht. Dit heet bijvangst.

Wereldwijd worden er tientallen miljoenen haaien gevangen voor de haaienvinnensoep. Vaak worden dan alleen de vinnen afgesneden en gaat de rest van het dier weer overboord. In de Europese Unie is dit ‘ontvinnen’ vanaf 2003 verboden. Maar er worden wel haaien gevangen voor haaienvinnen, haaienvlees, olie en kraakbeen. In de Noordzee zijn haaien in de regel bijvangst.

Sinds 2007 is er door de Europese Commissie hard gewerkt aan een EU-actieplan voor haaien. In dit actieplan staan ideeën voor een betere bescherming en meer onderzoek naar de meest kwetsbare haaiensoorten.

Vissen voor haaienonderzoek

Sinds 2012 vangen sportvissers tijdens de internationale Sharkatag weken haaien voor onderzoek. De haaien krijgen een merkje in hun vin en worden levend teruggezet. Er is weinig bekend over de hoeveelheid en verspreiding van haaien in EU wateren; vooral hun migratieroutes vormen een mysterie. Door het merken van de gevangen haaien willen de sportvissers meehelpen populaties van haaien in kaart te brengen en te waarborgen voor de toekomst. Haaien die in Nederland gevangen en gemerkt werden, zijn inmiddels teruggezien langs de Engelse, Belgische en Franse kust tot in de Golf van Biskaje. Maar ook in noordelijke richting werden hier gemerkte haaien teruggevangen: in het noorden van Schotland en voor de Noorse kust.

Fossiele haaientanden op het strand

Op het strand bij Cadzand kun je, met wat geluk, fossiele haaientanden vinden. Deze komen uit het Mioceen of Plioceen, de periode voor de ijstijden. In die tijd was hier een klimaat dat vergelijkbaar was met het Middellandse Zeegebied nu. Ook op andere stranden kun je wel eens haaientanden vinden, zelfs van de grote witte haai. In warmere perioden kwam deze ook in de Noordzee voor.

Hondshaaien

Hondshaaien zijn kleine, voor mensen ongevaarlijke haaien. De eieren van deze haai vind je soms in de vloedlijn op het strand. Ze zijn olijfkleurig. Met de uitsteeksels aan de punten heeft het ei vastgezeten aan een steen, een scheepswrak of aan wier. Meestal zijn de eieren die je op het strand vindt leeg. Er zit dan een scheur in waar de jonge haai door naar buiten is gekropen. Heel soms zit de haai er nog in. Door het doorschijnende eikapsel kun je die dan duidelijk zien zitten.

Hondshaai eten?

Hondshaaien worden soms gevangen voor consumptie. Het vlees van deze haai wordt meestal verkocht als ‘zeepaling’ of zelfs als zalm. Blijkbaar vinden mensen het idee om hondshaai te eten niet zo aantrekkelijk. Zou dat door het woord ‘hond’ of door het woord ‘haai’ in zijn naam komen?
Meestal komen hondshaaien echter per ongeluk in visnetten terecht. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij visserij die zich op platvissen richt. Platvissen leven net als hondshaaien op de bodem van de zee. Omdat hondshaaien behoorlijk langzaam groeien, lopen ze veel kans om te worden gevangen voordat ze tot voortplanting komen. Het is dus niet verwonderlijk dat de hondshaai in zwaar beviste gebieden op zee zeldzamer is geworden.

Verspreiding en habitat van haaien

Sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw is de hondshaai de meest algemene haai in de Noordzee. Toch is de soort achteruitgegaan, maar niet zo erg als de doornhaai, die vroeger het meest algemeen was. Sinds 2000 is het aantal hondshaaien in de Noordzee weer wat toegenomen.

Hondshaaien leven in de buurt van zand- of modderbodems, het liefst op plekken waar ook wier groeit. Jonge hondshaaien geven de voorkeur aan ondiep water, volwassen dieren zitten liever in dieper water. Ze vormen geen scholen.
Hondshaaien komen voor in het noordoostelijk deel van de Atlantische oceaan en dus ook de Noordzee. Ze zwemmen behoorlijke afstanden. Exemplaren die in de Noordzee gevangen en gemarkeerd zijn werden later tot aan de Canarische Eilanden teruggevonden.

Hondshaaien spoelen nogal eens puntgaaf aan op het strand. Het is meestal niet duidelijk waar deze dieren aan gestorven zijn. De stevige ruwe huid houdt het lichaam lang intact.

Andere haaiensoorten uit de Noordzee zijn de gewone en de gevlekte gladde haai, de ruwe haai en de doornhaai. Veel zeldzamer zijn de kathaai, de reuzenhaai, de haringhaai en de blauwe haai.

Hondshaai ei

Kenmerken van hondshaaien

• afmetingen:
  tot 1 meter
• gewicht:
  tot 3 kilogram
• kleur:
  Grijsbruin met vele bruinrode vlekjes en een vuilwitte buik
• leeftijd:
  8-12 jaar
• voedsel:
  kreeftachtigen, vissen (zandspiering, jonge haring), schelpdieren en wormen
• vijanden:
  andere haaien
• voortplanting:
  eierleggend
  geslachtsrijp: vanaf 3-8 jaar
  aantal: 18-20 jongen per keer

Namen

• Ned: Hondshaai (ashaai, asselhaai, bonte haai, hashaai, tigerhaai, zeehond, kleingevlekte kathaai)
• Lat: Scyliorhinus canicula
• Eng: Lesser spotted dogfish
• Dui: Kleingefleckter Katzenhai
• Fra: Petite roussette
• Dan: Smiplettet rødhaj